NOTA RINGKAS SEJARAH T3 BAB 8

 

8.0 KEBIJAKSANAAN RAJA DAN PEMBESAR MELAYU MENANGANI CABARAN BARAT

Raja-raja Melayu berpakat untuk membina strategi bagi menangani cabaran Barat. Para Pembesar Melayu berusaha untuk melakukan pemodenan di negeri masing-masing.

8.1 REAKSI PEMERINTAH NEGERI-NEGERI MELAYU UTARA DAN JOHOR TERHADAP TINDAKAN BARAT

Ø Protokol Sempadan Perjanjian Bangkok Memecahbelahkan Wilayah Negeri-negeri Melayu Utara

Protokol Sempadan Perjanjian Bangkok 1909

-         Garis sempadan berdasarkan legeh dan lembah sungai

-         Bermula dari utara muara Sungai Perlis di sebelah barat dan berakhir di muara Kuala Tabal di sebelah timur.

-         Pulau Langkawi dan pulau-pulau di bahagian selatan menjadi kepunyaan British.

-         Pulau Terutau dan pulau-pulau di bahagian utara milik Siam.

 

Ø Reaksi Pemerintah Negeri-negeri Melayu Utara terhadap Perjanjian Bangkok

Pemerintah dari Kelantan, Terengganu, Kedah, Perlis mempersoalkan hak British dan Siam untuk tentukan masa depan politik negeri-negeri Melayu tanpa lakukan rundingan dengan mereka terlebih dahulu.

 

Reaksi Pemerintah Perlis

-         Perlis telah kehilangan wilayah Pujoh yang terletak di sebelah utara Sungai Perlis kepada Siam melalui Protokol Sempadan Perjanjian Bangkok 1909.

-         Raja Syed Alwi Jamalullail membantah tindakan Siam yang mengambil wilayah Pujoh dan masukkan ke dalam wilayah Setul.

-         Wilayah Pujoh sepatutnya menjadi sebahagian daripada Perlis kerana sebelum itu Pujoh ini telah ditadbir oleh kerajaan Perlis melalui Penghulu Kuala Perlis.

Reaksi Pemerintah Kedah

-         Sultan Abdul Hamid Halim Shah tersinggung kerana tidak dibawa untuk berunding perihal negeri baginda.

-         Kedah kehilangan wilayah Sadao, Setul, Pulau Teratau, Butang dan wilayah sekitar-sekitarnya kepada Siam mengikut Protokol Sempadan Perjanjian Bangkok 1909.

-         Sultan Abdul Hamid Halim Shah tegaskan bahawa sempadan baharu antara Kedah dan Siam harus ditentukan ikut kriteria sempadan yang sedia ada.

-         Baginda amat murka dan mengatakan yang baginda tidak akan memaafkan pihak yang menjual negeri Kedah seperti menjual seekor kerbau.

Reaksi Pemerintah Terengganu

-         Pelbagai pihak di Terengganu terutamanya dalam kalangan sultan, ulama dan pembesar tidak menerima sama sekali Perjanjian Bangkok.

-         Sultan Zainal Abidin III mengecam tindakan Siam serahkan Terengganu kepada British tanpa pengetahuan baginda dan tanpa mempertahankan pentadbiran kedaulatan negeri.

-         Baginda tegaskan bahawa Siam tidak ada sebarang hak ke atas Terengganu.

-         Baginda ulangi kenyataan mengenai penghantaran bunga emas bukan menandakan Terengganu adalah jajahan Siam tetapi itu sebagai tanda persahabatan.

-         Pada 24 Mei 1909, baginda kemukakan bantahan kepada Gabenor Negeri-negeri Selat.

Reaksi Pemerintah Kelantan

-         J.S Mason dan wakil Siam datang menghadap Sultan Muhammad IV di Kota Bharu maklumkan persetujuan Siam dan British melalui Perjanjian Bangkok 1909. Namun begitu, Sultan Muhammad IV menolak perjanjian berkenaan.

-         Sultan Muhammad IV kecewa dengan tindakan British dengan menyerahkan wilayah Tabal yang dihuni kira-kira 15 000 orang melayu kepada Siam.

 

Ø Kebijaksaan Pemerintah Johor Menyekat Kemaraan British

Kedudukan Johor yang penting kepada perkembangan British menarik minat British untuk campur tangan tetapi pemerintah Johor sentiasa berhati-hati dalam sebarang tindakan agar tidak terjatuh bawah kawalan British.

Kewibawaan Temenggung Daeng Ibrahim (1825-1862)

1.     Menjamin keselamatan perairan

-         Pastikan perairan Johor dan Singapura selamat untuk perdagangan.

-         Mendapat penghargaan pedang keemasan daripada Ratu Victoria kerana wujudkan keamanan perairan.

2.     Mengasaskan Bandar Iskandar Puteri

-         Pindahkan pusat pentadbiran dari Teluk Belanga, Singapura ke Tanjung Puteri bagi elakkan tekanan British.

-         Isytihar Tanjung Puteri sebagai ibu negeri Johor dan dinamakan Bandar Iskandar Puteri.

3.     Memodenkan pentadbiran negeri

-         Mempelopori biokrasi moden.

-         Memperkukuh sistem tradisional dengan unsur baharu dari Barat seperti pendidikan moden.

4.     Mengeksploitasi hasil hutan

-         Keluarkan hasil hutan terutama getah perca untuk dijual kepada pedagang British.

-         Perdagangan getah tersebut menguntungkan hingga Temenggung isytihar sebagai monopoli Johor.

5.     Memperkenalkan sistem kangcu

-         Galakkan kemasukkan orang Cina untuk usahakan tanaman gambir dan lada hitam.

-         Pada tahun 1860-an, Johor menjadi pengeluar gambir dan lada hitam terkemuka di Alam Melayu.

 

8.2 TINDAKAN RAJA MELAYU DALAM MENANGANI CABARAN BARAT

Ø Tuntutan Raja Melayu Melalui Durbar

 Raja-raja Melayu berperanan sebagai jurubicara bagi membela nasib dan melindungi kepentingan bangsa melalui Durbar.

 

1.     Durbar di Kuala Lumpur 1903

-         Sultan Perak, Sultan Idris Murshidul Adzam Shah kritik pemusatan kuasa di tangan Jeneral dan desak dilaksanakan langkah kembalikan kuasa kepada institusi raja.

-         Baginda desak bilangan pegawai Melayu dalam perkhidmatan kerajaan ditambah dan diberi jawatan yang lebih tinggi.

-         Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan, Tuanku Muhammad ibni Yamtuan Antah tuntut agar bahasa Melayu dijadikan bahasa rasmi persekutuan.

2.     Durbar di Pekan, Pahang 1932

-         Sultan Perak, Sultan Iskandar Shah desak dengan tegas agar kuasa pemerintahan dikembalikan kepada Raja-raja Melayu dan Majlis Negeri dalam semua aspek pemerintahan negeri.

3.     Durbar di Klang, Selangor 1937

-         Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan, Tuanku Abdul Rahman gesa British untuk berikan peluang perkhidmatan kepada buruh dari rumpun Alam Melayu khususnya orang jawa gantikan buruh Cina dan India di negeri-negeri Melayu.

-         Sultan Pahang, Sultan Abu Bakar Riayutuddin Al-Muazzam Shah desak British berikan perhatian kepada masalah orang Melayu yang tidak mempunyai pekerjaan atau tanah.

4.     Durbar di Seri Menanti, Negeri Sembilan 1939

-         Sultan Selangor, Sultan Hisamuddin Alam Shah cadangkan untuk tubuhkan Malay Girls College yang sama tarafnya dengan Malay College Kuala Kangsar untuk tingkatkan pendidikan kaum wanita.

 

Ø Diplomasi Menangani Tekanan British

1.     Diplomasi Sultan Abu Bakar Johor 

Kebijaksaan diplomasi dan dasar persabahabatan baginda dengan British berjaya kekalkan kedaulatan Kesultanan Johor hingga tahun 1914.

-         Adakan hubungan baik dengan kerajaan Negeri-negeri Selat

·        British kekalkan kawasan Teluk Belanga di Singapura sebagai milik Kesultanan Johor.

·        Baginda dan kerabatnya tinggal di Singapura hingga 1889 dan berpindah ke Johor.

-         Kunjungan ke England betemu dengan Ratu Victoria

·        Dikurniakan gelaran Maharaja Johor pada 1868.

·        Meredakan tekanan Gabenor Negeri-negeri Selat.

·        Diberi kepercayaan untuk selesaikan pertikaian di negeri-negeri Melayu.

-         Tubuhkan lembaga Penasihat Johor di London

·        Baginda melantik ahli dalam kalangan British yang berpengaruh.

·        Membantu menasihati baginda dalam hal pentadbiran.

 

2.     Diplomasi Sultan Zainal Abiddin III Terengganu 

Kebijaksanaan diplomasi dan sikap Patriotik baginda membolehkan Terengganu menyekat kemasukan Penasihat British sehingga tahun 1919.

-         Kebijaksanaan dalam rundingan

·        Merupakan pemerintah yang berani untuk pertahankan kedaulatan negeri.

·        Berangkat ke Singapura dan berunding dengan Gabenor Negeri-negeri Selat selepas Perjanjian Bangkok 1909.

-         Tandatangani Perjanjian British-Terengganu 1910

·        Hasil rundingan membawa kepada Perjanjian Tahun 1910 yang meminda Perjanjian Bangkok 1909.

·        Baginda hanya bersetuju tandatangani perjanjian apabila British mengakui Terengganu negeri yang merdeka.

·        Terengganu hanya terima wakil British yang tidak mempunyai kuasa dalam pentadbiran negeri.

 

Ø Keengganan Pemerintah Negeri-negeri Melayu Utara Menerima Penasihat British

1.     Penasihat British di Perlis

-         15 Julai 1909: British lantik Meadow Frost sebagai Penasihat British di Perlis.

-         1909: British dan Perlis tidak terikat dengan sebarang perjanjian rasmi walau berlaku pemindaan naungan Siam kepada British.

-         28 April 1930: Perjanjian Perlis-British yang ditandatangani menjadikan Perlis secara rasmi negeri Melayu terakhir menerima naungan British.

-         Perjanjian tersebut tingkatkan kawalan Penasihat British kepada pentadbiran negeri melalui Majlis Mesyuarat Negeri Perlis.

2.     Penasihat British di Kedah

-         15 Julai 1909: British hantar W.G Maxwell sebagai Penasihat British di Kedah. Tetapi keenggan menerima kehadirannya menimbulkan pergeseran dengan Majlis Mesyuarat Negeri Kedah yang diterajui Tunku Mahmud.

-         Majlis Mesyuarat Negeri Kedah menentang langkah W.G tuntut surat rasmi mesti melalui Residen Jeneral dan ditulis dalam bahasa Inggeris. W.G cabar identiti negeri dengan ketepikan nama Kedah dalam surat rasmi dan kibarkan bendera Union Jack di kediamannya.

-         1 November 1923: Perjanjian Kedah-British.

-         Kedah berjaya kekalkan identiti negeri Melayu seperti penggunaan bahasa Melayu dalam pentadbiran dan perundangan, penggunaan kalendar hijrah, cuti umum pada hari Jumaat dan keutamaan melantik pegawai Melayu dalam pentadbiran walaupun dibawah naungan British.

3.     Penasihat British di Kelantan

-         1910: Perjanjian ditandatangani antara Kelantan dan British selepas British melakukan rundingan wujudkan perjanjian lain kerana Sultan Muhammad tidak menerima Perjanjian Bangkok.

-         Kandungan perjanjian ;

·        J.S Mason dihantar ke Kelantan sebagai Penasihat British

·        Sultan Muhammad perlu ikut dan laksanakan nasihat Penasihat British dalam semua perkara kecuali berkaitan adat Melayu dan agama

·        Sultan Kelantan tidak dibenarkan buat hubungan luar tanpa melalui Penasihat British

4.     Penasihat British di Terengganu

-         1910: Sultan Zainal Abidin III enggan terima Penasihat British dan hanya terima wakil British yang tidak punyai kuasa dalam pentadbiran negeri.

-         24 Mei 1919: Sultan Muhammad II didesak tandatangani Perjanjian British-Terengganu selapas Sultan Zainal Abidin III mangkat.

-         Perjanjian tersebut menjadikan status wakil British ditukar kepada Penasihat British dan membenarkan untuk campur tangan dalam segala hal ehwal pentadbiran kecuali agama Islam dan adat Melayu.

-         Penasihat British pertama di Terengganu ialah J.L Humphreys.

-         1918-1920: Sultan Muhammad II lebih banyak berunding dengan pembesar negeri berbanding Penasihat British.

-         1920: Sultan Muhammad II turun takhta dan diganti kepada Sultan Sulaiman Badrul Alam Shah kerana British marah dan menggangap baginda penghalang dasar British di Terengganu.

 

Ø Menggubal Undang-undang Tubuh

1.     Undang-undang Tubuh Kerajaan Johor

-         Digubal pada 14 April 1895 oleh Sultan Abu Bakar untuk jadi Johor negeri Melayu pertama yang amalkan sistem raja berperlembangan dan berunsur demokratik.

-         Kandungan undang-undang mempunyai 64 fasal ;

·        Sultan tidak boleh serahkan negeri dan kerajaan Johor kepada sebarang kuasa asing.

·        Menteri-menteri dan Jemaah Pangkuan Kerajaan tidak boleh serahkan negeri kepada kerajaan asing.

·        Jemaah Menteri terdiri daripada bangsa Melayu, rakyat Johor dan beragama Islam.

·        Ahli Majlis Mesyuarat Johor mesti terdiri daripada rakyat Johor.

·        Agama Islam sebagai agama negeri selama-lamanya.

·        Raja dan kerajaan Johor kekalkan hubungan baik dengan kerajaan lain terutamanya British.

-         Kepentingan Undang-undang Tubuh Kerajaan Johor ;

·        Untuk imbangi kuasa British dan pertahankan identiti negeri.

·        Untuk membentuk kerajaan berasaskan demokrasi bagi menggantikan pemerintahan bercorak mutlak.

·        Langkah ini memberikan kesan kepada rancangan British untuk kuasai Johor.

2.     Undang-undang Bagi Diri Kerajaan Terengganu

-         Sultan Zainal Abidin III menggubal pada 2 November 1911.

-         Kandungan undang-undang mempunyai 53 fasal ;

·        Kerajaan Terengganu ialah kerajaan Melayu Islam.

·        Islam asas perundangan negeri.

·        Sultan Terengganu tidak boleh serahkan Terengganu kepada sebarang kuasa asing.

·        Sultan Terengganu yang serahkan mesti turun takhta.

·        Menteri besar beragama Islam dan rakyat Terengganu.

·        Ahli Mesyuarat Negeri boleh terdiri daripada orang bukan Islam tapi mesti rakyat Terengganu.

-         Kepentingan Undang-undang Bagi Diri Kerajaan Terengganu ;

·        Sebagai langkah Sultan Zainal Abidin III untuk mantapkan pentadbiran dan memelihara kedaulatan negeri.

·        Untuk kukuhkan perpaduan dalam kalangan raja, pembesar dan rakyat jelata.

·        Kekuatan hubungan antara raja dapat menghalang campur tangan British.

 

Ø Raja Menerajui Pemodenan Negeri

1.     Pemodenan Johor

-         Sultan Abu Bakar dengan kerjasama Majlis Jemaah Menteri teruskan pemodenan pentadbiran yang dipelopori oleh Temenggung Daeng Ibahim.

-         Bersama pembesar berwibawa tubuhkan pelbagai jabatan untuk uruskan pembangunan rakyat dan negeri.

-         Sultan Abu Bakar digelar “Bapa Pemodenan Johor”.

2.     Pemodenan Kedah

-         Sultan Abdul Hamid Halim Shah digelar “Bapa Kedah Moden” dibantu oleh pembesar negeri dalam jayakan pembangunan negeri.

-         Akhir abad ke-19, Kedah wujudkan Jabatan Perbendaharaan, Jabatan Tanah dan Ukur, Jabatan Audit, Pejabat Besar Pos dan Telekom, Mahkamah Keadilan dan Pasukan Polis Kedah.

3.     Pemodenan Terengganu

-         Sultan Zainal Abidin dan Yang Dipertuan Muda Tengku Muhammad tubuhkan Jemaah Mesyuarat Kerajaan dan Jemaah Menteri sejak 1912.

-         Seterusnya tubuhkan Pejabat Setiausaha Kerajaan, Pejabat Perbendaharaan, Pejabat Pesuruhjaya Keadilan, Pejabat Agama dan Pelajaran, Pejabat Kerja Raya dan Pejabat Pesuruhjaya Hutan.

 

8.3 USAHA PEMBESAR MELAYU DALAM PEMODENAN NEGERI

 

1.     Pembangunan Sosioekonomi

Long Jaafar

-         Membawa kemajuan di Larut dan perkenalkan negeri Melayu sebagai pengeluar utama bijih timah di pasaran dunia.

-         Galakkan pusat pengajian agama dan bina sekolah Melayu Matang pada tahun 1826 untuk berikan pendidikan kepada anak tempatan.

Tengku Menteri Ngah Ibrahim

-         Temui Sultan Abu Bakar untuk pelajari sistem pentadbiran moden untuk majukan daerah Larut.

-         Dibuang negeri ke Pulau Seychelles dan meninggal dunia di Singapura pada tahun 1895.

2.     Pembangunan Pertanian

Wan Muhammmad Samad

-         Dikenali sebagai Tokoh Pembangunan Negeri Kedah.

-         Cetus Idea membina Terusan Wan Muhammad Samad bermula dari Alor Setar hingga kaki Gunung Jerai, Gurun.

-         Banyak tanah dibuka untuk penanaman padi dan banyak terusan kecil dibina.

3.     Pembangunan Bandar

Dato’ Muhammad Salleh bin Perang

-         Melukis peta lengkap pertama Johor untuk memudahkan kerajaan gerakkan pembangunan pertanian, perbandaran dan sistem perhubungan.

-         Pembukaan Bandar Maharani (Muar), Endau dan Bandar Penggaram (Batu Pahat).

4.     Pentadbiran dan Pendidikan

Dato’ Jaafar dan Pendidikan

-         Arahkan bendera Union Jack dikibarkan lebih rendah daripada bendera negeri Johor.

-         Martabatkan Bahasa Melayu dalam surat rasmi kerajaan.

-         Pegawai British yang berkhidmat di Johor wajib pakai pakaian rasmi kerajaan Johor.

Dato’ Abdul Rahman bin Andak

-         Kabijaksanaan mematahkan usaha peluasan kuasa British menyebabkan beliau dibersarakan daripada pentadbiran Johor atas desakan British.

-         Perintis penubuhan Pakatan Belajar Mengajar Pengetahuan Bahasa 1888 merupakan badan persuratan terulung ketika itu.

Dato’ Muhammad Ibrahim Munsyi

-         Galakkan perkembangan pendidikan moden melalui penubuhan Jabatan Pelajaran  pada tahun 1883.

-         Jawatan Kuasa Pelajaran Negeri terdiri daripada tokoh biokrat, agama dan masyarakat.

-         Desak wartakan pendidikan wajib kepada anak-anak Johor.

Syiekhul Islam Terengganu

-         Tokoh penting dalam memberikan nasihat dan semangat perjuangan kepada Sultan ketika berhadapan perluasan kuasa British di Terengganu.

5.     Ahli Majlis Mesyuarat Persekutuan

-         Dato’ Abdullah Haji Dahan dan Raja Chulan tuntut pembentukan Rejimen Askar Melayu Diraja untuk jaga keselamatan bangsa dan desak British untuk buka lebih banyak peluang pekerjaan kepada anak-anak watan khususnya perkhidmatan awam.

6.     Kepimpinan Tempatan di Sarawak dan Sabah

Datuk Hakim Iwang Abang Haji Murshidi

-         Bersama-sama Datuk Patinggi Abang Haji Abdillah dan Abang Haji Bolhassan tubuhkan Sekolah Kajang khas bagi kaum wanita pelajari ilmu agama.

-         Pada 1925 dilantik sebagai Datuk Hakim dan sebagai Ahli Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri Sarawak. Pada tahun 1932 dilantik sebagai Datu Imam.

-         Mengasaskan Majlis Syuyukh Islam dan kemudiannya dikenali sebagai Majlis Islam Sarawak.

Orang Kaya-kaya Haji Mohammad Arshad

-         Menjaga keamanan, mengutip cukai, menguruskan hal dan majukan pertanian dalam masyarakat tempatan.

-         Menjadi hakim di Mahkamah Anak Negeri.

 

8.4 KEBERKESANAN PERANAN PEMERINTAH TEMPATAN DALAM MENANGANI CABARAN BARAT

 

-         Peranan pemerintah tempatan dengan sokongan pembesar negeri berjaya membawa kemakmuran negeri dan lambatkan peluasan kuasa British.

 

1.     Kemakmuran Negeri

2.     Melambatkan Peluasan Kuasa British

3.     Kemajuan Pendidikan

4.     Penubuhan Rejimen Askar Melayu Diraja

5.     Pegawai Tadbir Melayu

6.      Mempertahankan Institusi Beraja